Τι είναι το στρες;
Με τον όρο ‘στρες’ θέλουμε να εξηγήσουμε μια χημική διαδικασία,
δηλαδή την προετοιμασία του οργανισμού μας να αντιμετωπίσει ή να αποφύγει έναν επικείμενο κίνδυνο ή αλλιώς η διαταραχή της ομοιόστασης του οργανισμού.
Τι γίνεται όμως όταν εντοπίσουμε σημάδια που δηλώνουν ότι υποβόσκει έντονο στρες πίσω από τον τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς και αντίδρασης μας, τι γίνεται όταν είμαστε σε άρνηση και αποφεύγουμε να ‘ακούσουμε’ είτε κάποιον φίλο ή συγγενή που παρατηρεί κάτι, είτε ακόμα πιο σοβαρά όταν αγνοούμε να παρατηρήσουμε και να ακούσουμε εμείς τον εαυτό μας;
Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε στην συναισθηματική εκδήλωση του στρες.
Όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, όταν μια στεναχώρια αναπτύσσεται σε αναστάτωση και η αναστάτωση συμβαίνει ολοένα και πιο συχνά με τον παραμικρό λόγο, αποδίδεται συνήθως σε μια στρεσογόνο κατάσταση στην οποία βρισκομαστε.
Αξίζει να εξετάσουμε βαθύτερα την κατάσταση που προκαλεί περαιτέρω συμπεριφορικές αντιδράσεις και επαναλαμβάνεται μέσα στην ημέρα, ιδιαίτερα εάν εκδηλώνεται συχνά πυκνά σε όλες τις περιόδους της ζωής μας, αφήνοντας μας να νομίζουμε πως έτσι είμαστε σαν χαρακτήρες. Είμαστε όντως έτσι;
Κανείς από την φύση του δεν είναι μόνον ευάλωτος, ευσυγκίνητος ή ευερέθιστος.
Η επιστήμη πλέον συμφωνεί με την αρχαία και πάντα επίκαιρη φιλοσοφία της Γιόγκα,
δηλαδή : ότι ο παράγοντας ‘περιβάλλον’ είναι αυτός που θα επηρεάσει την συναισθηματική μας νοημοσύνη, αυτό στη συνέχεια θα διαμορφώσει το νευρικό μας σύστημα, την αντίληψη αλλά και την συμπεριφορά μας.
Άρα όπως βιώσουμε το περιβάλλον μας μεγαλώνοντας από την βρεφική ηλικία, έτσι θα δημιουργήσουμε στο μέλλον αμυντικούς μηχανισμούς που θα βοηθήσουν στο να αντιμετωπίζουμε το παρόν μας με βάση αυτό που μας διαμόρφωσε.
Ο ενήλικας αυτός, θα χρειαστεί επανεκπαίδευση για να διαμορφώσει τον πραγματικό του ‘εαυτό’.
Ο τρόπος για να λύσουμε τις εντάσεις αυτές, ή το τραύμα και να ελευθερώσουμε τα περιττά φορτία που κουβαλάμε είναι να ασχοληθούμε με τον εαυτό μας, να ενδιαφερθούμε να γνωρίσουμε ποιοί είμαστε πραγματικά.
Το σύστημα της Γιόγκα μπορεί να βοηθήσει το άτομο στη ρύθμιση των συναισθημάτων μέσα από την μελέτη και την τακτική πρακτική. Αυτό στην πραγματικότητα θα αρχίσει να ξεδιπλώνει όλους του προγραμματισμούς και τις επίκτητες συνήθειες που αποκτήσαμε χωρίς να το επιλέξουμε συνειδητά με την θέληση μας, και τότε θα γίνει μια θαυμάσια μεταμόρφωση.
Η συναισθηματική εκδήλωση του στρες συνήθως περιλαμβάνει τα εξής :
- Έντονη ανησυχία, ταχυκαρδία
- Υπερκινητική σκέψη
- Ευερεθιστότητα
- Συχνό κλάμα
- Θυμός, αισθήματα μνησικακίας, μίσους
- Αίσθημα ανικανότητας ή ανεπάρκειας
- Νευρικότητα
- Βαρεμάρα
- Απομόνωση
- Αδυναμία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων
- Υπερφαγία, υψηλή κατανάλωση αλκοόλ, τάση προς καταχρήσεις
- Εθισμοί, κάπνισμα, ναρκωτικές ουσίες
- Αίσθημα βαριάς διάθεσης σε μόνιμη βάση
- Απώλεια κινήτρου ή νοήματος
- Αίσθημα δυστυχίας, μοναξιάς
- Αίσθημα χαμηλής διάθεσης, στενοχώρια σε μόνιμη βάση
- Αισθήματα ανικανοποίητου, δυσκολία ευχαρίστησης
- Αρνητικές σκέψεις
- Φόβος λήψης ευθυνών
- Έλλειψη οργάνωσης
- Επιπολαιότητα, προβάλει απαιτήσεις σε άλλους
- Αίσθημα κόπωσης σε μόνιμη βάση
- Αδυναμία αναπνοής και γενικής θέλησης
- Μειωμένα ενδιαφέροντα
- Μειωμένη όρεξη για φαγητό ή νέες γεύσεις
- Μειωμένη λίμπιντο, απουσία σεξουαλικής ορμής
- Διαταραχές κενώσεων, συχνές διάρροιες
- Διαταραχές ύπνου, ανήσυχα όνειρα
- Νοσοφοβία, φόβος ότι αρρωσταίνω ή ότι θα πεθάνω
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, φόβος ότι τρελαίνομαι
- Αυτοκτονικές τάσεις, έλειψη ενδιαφέροντος για την ζωή
Λίγο πιο απλά και ταυτόχρονα επιστημονικά:
Η συναισθηματική αντίδραση στο στρες στην ουσία είναι ένας στρόβιλος ορμονών όπου εφόσον δεν φτάνουν στον δέκτη, δεν βρίσκουν με κάποιο τρόπο κατεύθυνση,
και δεν έχουν πλέον ρυθμό, με τη σειρά τους βομβαρδίζουν τον μηχανισμό του φόβου με επιπλέον ασυνείδητη διέγερση κι έτσι αρχίζει το άτομο να ζει με αυτή τη νοητική σύγχυση 24 ώρες τη μερα, 365 μέρες το χρόνο.
Όταν λαμβάνει χώρα κάποιο συμβάν, μέσα στο μυαλό μας αυτόματα δημιουργούμε μια αρνητική ή θετική δυναμική, όπου στην συνέχεια προβάλλουμε παντού, δημιουργώντας ένα εμπόδιο έναντι στην αντικειμενική πραγματικότητα. Η νευροεπιστήμη μας λέει τώρα, ότι το συναίσθημα χρησιμεύει ως μια διαδικασία οργάνωσης μέσα στον εγκέφαλο. Η προσαρμοστικότητα και η ικανότητα ενός ατόμου να επεξεργάζεται και να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του, είναι αυτή που διαμορφώνει άμεσα την ικανότητα του μυαλού να ενσωματώνει τις εμπειρίες για αυτό που είναι. Οπότε έχει σημασία τι συναισθήματα παράγουμε από μέσα μας, τι ιστορίες επιτρέπουμε να εκτυλίσσονται μέσα από αυτά;
Αν κοιτάξουμε στην φιλοσοφία της Γιόγκα, ο σύγχρονος πατέρας της Γιόγκα, ο σοφός Patanjali,
στα Yoga Sutras περιγράφει τα εμπόδια αυτά ως τους 5 εσωτερικούς φραγμούς που μας κρατούν μακρυά από την ηρεμία.
- avidya (άγνοια)
- asmita (ταύτιση με το εγώ)
- raga (έντονη επιθυμία)
- dvesha (έντονη αποστροφή)
- abhinivesa (φόβος του θανάτου)
Είναι οι επιθυμίες μας και το αίσθημα αποστροφής, δυο από τους βασικούς λόγους που δημιουργούνται έντονα καταρρακτώδη συναισθήματα από το πουθενά. Όπως όταν είσαι θεατής σε μια ταινια στο σινεμά, και ταυτίζεσαι με τον πρωταγωνιστή τόσο έντονα σαν να ζεις εσύ ο ίδιος τα γεγονότα της ταινίας,
ενώ δεν έχει κανένα απολύτως νόημα καθώς αυτό βασίζεται σε μια μυθοπλασία.
Αυτή είναι και μια απλή προσέγγιση του σχηματισμού και της συντήρησης του λεγόμενου φαύλου κυκλου της ψευδαίσθησης, ή αλλιώς samskarsa.
Αν κοιτάξουμε στην ψυχολογία της Γιόγκα θα εστιάζαμε σε ένα σημείο: Chitta Vritti
Στην ψυχολογία της Γιόγκα, τα συναισθήματα αντιστοιχούν στην ιδέα του Patanjali για το chitta vritti,
το σύνολο της ακατάπαυστης δραστηριότητας του νου ή αλλιώς ο ‘νοητικό τσουνάμι’.
Πέρα από τις διακυμάνσεις των σκέψεων – δράσεων & αντιδράσεων, υπάρχουν επίσης θεραπευτικά συναισθήματα που μας οδηγούν προς τα μέσα, προς την απελευθέρωση των ενοχλήσεων και αυτά ενθαρρύνονται μέσα από την άσκηση της παύσης και την κατάσταση της παρατήρησης.
- καλοσύνη
- συμπόνια
- ευμένεια
- χαρά / πληρότητα
- δέος
- απόλαυση
- αποδοχή
- εμπιστοσύνη
Τα συναισθήματα όχι μόνο μας κάνουν να νιώθουμε πράγματα αλλά μας παρακινούν να κάνουμε κάτι.
Μόλις αποκτούμε γνώση γύρω από κάτι, δίνουμε κάποιο νόημα και δημιουργούμε μια ιστορία γύρω από αυτό. Ο πυρήνας του στρες λοιπόν κρύβεται πίσω από τον κύριο πρωταγωνιστή αυτής της ιστορίας.
Ποιος είναι αυτός;
Εγώ (φυσικά) !
Και, αυτή η ανησυχία γύρω από μένα είναι πηγή ταλαιπωρίας, καθώς όλες οι προεκτάσεις του ‘εγώ’ μου, δημουργούν τον πόνο και έτσι υπάρχω. Είμαστε τυχεροί που το ολοκληρωμένο σύστημα της Γιόγκα μας δίνει την τεχνολογία για να αντιμετωπίσουμε τις ενοχλήσεις του νου μας.
Στην προσπάθειά μας να ζήσουμε μέσα από το μυαλό ή μέσα από την εικόνα του σώματος και την πεποίθηση πως χρειάζεται να προσαρμοστούμε σε έναν πολιτισμένο κόσμο, να αποκτήσουμε συγκεκριμένα επιτυχημένη ιδιοκτησία, περιουσία, οικογένεια, ξεχάσαμε ποιοι είμαστε σε ουσιαστικό επίπεδο,
σε αυτό το θεμελιώδες κομμάτι που ονομάζεται πολλές φορές η αληθινή φύση μας.
Η ψυχολογία της Γιόγκα μας μαθαίνει ότι ακόμη κι αυτό είναι επιλογή μας και όχι ο μόνος τρόπος για να ζει κανείς. Με την πρακτική της Γιόγκα ως στάση ζωής, η παλίρροια των συναισθημάτων εξασθενεί και το φως της κατανόησης μπορεί να λάμψει, φωτίζοντας την διάκριση και την ευαισθητοποίηση (Yoga Sutras, 2.28).
Αυτός είναι ο στόχος της Γιόγκα.
Αν σκεφτούμε την ζωή που επιθυμούμε και πιστέψουμε πως έχουμε όλες τις δυνατότητες να την ζήσουμε όπως την ονειρεόμαστε θα επιλέγαμε ένα σύστημα, όπως αυτό της Γιόγκα, να μας διδάξει την αυτορρύθμιση;
Έτσι με αυτό το ερώτημα, ας προσπαθήσουμε να βάλουμε σαν προτεραιότητα μας την αυτογνωσία.
Όσο αναπτύσσουμε τον συνειδητό μας νου μέσα από την άσκηση του διαλογισμού μαθαίνουμε να ζούμε με επίγνωση, αρχίζουμε να εγκαταλείπουμε το έντονο στρες, αποκτούμε διάκριση, οξυδέρκεια, ακρίβεια στις προθέσεις μας, σωστή διαχείριση και την ισορροπία που όλοι αναζητούμε.
Τότε ο δρόμος μας φτιάχνεται από εμάς, για εμάς.